Veel Nederlandse gemeenten zijn nu volle bak bezig met het uitwerken en definitief maken van hun integrale gemeentelijke omgevingsvisie. Of al bezig aan een eerste actualisatieronde. Logisch ook, want de deadline vanuit de Omgevingswet voor de vastgestelde omgevingsvisie is 1 januari 2026.
De volgende stap is om vanuit die integrale langetermijnvisie per thema (groen, bomen, klimaat, biodiversiteit, etc.) het te voeren beleid uit te werken. Daarmee werk je gericht aan het halen van de gestelde doelen uit de visie en zet je de benodigde maatregelen in. Wat mij dan verbaast is dat veel gemeenten daarvoor aan de slag gaan met het opstellen of actualiseren van de bekende, klassieke beleidsplannen. Want zo hebben we het altijd gedaan.
Mensen die mij al langer volgen, weten waarschijnlijk dat ik pleit voor vol inzetten op het instrument omgevingsprogramma. Hiermee kun je vanuit de gezamenlijke gemeentelijke visie praktisch antwoord geven op de vraag hoe we onze ambities gaan realiseren. We moeten stoppen met de uitgebreide beleidsplannen die barsten van de teksten en wollige omschrijvingen, die weinig houvast bieden als je écht aan de slag wil met het verwezenlijken van de opgaven, ambities en doelen voor de gezonde, prettige leefomgeving.
Omgevingswet artikel 3.5: inhoud programma
Een programma bevat […] voor een of meer onderdelen van de fysieke leefomgeving:
a. een uitwerking van het te voeren beleid voor de ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming of het behoud daarvan,
b. maatregelen om aan een of meer omgevingswaarden te voldoen of een of meer andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving te bereiken
Een omgevingsprogramma is daarmee een praktisch toepasbaar instrument dat veel concreter en directer werkt dan een beleidsplan. Aan de hand van een aantal duidelijke, logische stappen doorloop je het proces van beleidsvorming. Dit doe je niet alleen, maar in een werkgroep waarmee je een integrale blik op beleidsonderwerp(en) werpt.
Allereerst bepaal je waar je nu staat op jouw (beleids)thema, vervolgens werk je de gemeentelijke visie verder uit voor jouw onderdeel, en formuleer je SMART doelen en duidelijke uitgangspunten - samen met de benodigde stakeholders. Daarna werk je, in samenwerking met deze stakeholders en diverse experts (binnen maar soms ook buiten de gemeentelijke organisatie) de benodigde richtlijnen, werkwijzen en toetsingskaders uit die je nodig hebt. Dit doe je volgens een planning en budgettering die je aan de hand van je doelstellingen en prioriteiten hebt opgesteld.
Het klinkt vrij simpel als ik het zo opschrijf, maar als een beleidsmaker dit moet opzetten en regelen naast alle reguliere werkzaamheden, kan het een hele kluif zijn. Het is dus ook heel logisch en begrijpelijk dat een gemeente hierbij hulp inhuurt in de vorm van een adviesbureau. Zij hebben vaak de expertise op de specifieke thema’s, en kunnen zo van toegevoegde waarde zijn. Belangrijk is dat je als assetmanager of projectleider weet wat je geborgd wil hebben in je programma, en daarmee een duidelijke opdracht formuleert, en je daarna ook bemoeit met de inhoud. Dan heb je uiteindelijk een praktisch omgevingsprogramma waarmee je ook daadwerkelijk aan de slag kan.
Wil je weten hoe dat werkt, zo’n omgevingsprogramma? En hoe je daarmee, als projectleider, adviseur of deelnemer in de werkgroep aan de slag gaat? Op 12 juni start een tweedaagse training waarin ik je wegwijs maak, en je zelf de fundamenten kunt leggen voor je eigen omgevingsprogramma.
Meld je aan via deze link
Vanuit haar expertise in groenbeleid en -regelgeving onder de Omgevingswet, brengt Susanne theorie en praktijk samen. Ze deelt kennis over beleid, wetgeving en de groene leefomgeving. Ze heeft ervaring als adviseur en traint en ontwikkelt bij IPC Groene Ruimte. Die brede ervaring zet ze nu in om professionals te begeleiden in de complexe wereld van de Omgevingswet.
